การแจกวิภัตติวิเสสนสรรพนาม
ต่อเนื่องจากก่อนหน้านี้ที่เป็นเรื่องปุริสสรรพนามนะครับ
ทบทวนอีกครั้งหนึ่ง วิเสสนสรรพนามมี 2 ส่วนคือ นิยม กับ อนิยม
ซึ่งทั้ง 2 ส่วนก็มีการแจกวิภัตติเช่นเดียวกัน มีรายละเอียดต่อไปนี้
นิยมวิเสสนสรรพนาม
มีวิธีการแจกเหมือนกับคำนามทั่วไป โดยใช้รูปวิภัตติมาประกอบท้ายคำสรรพนามที่ต้องการ ต่างกันแค่คำสรรพนามสามารถเป็นได้ทั้ง 3 ลิงค์ โดยมีการแจกวิภัตติแตกต่างกันไปตามลิงค์นั้นๆ ตัวอย่างการแจกนิยมวิเสสนสรรพนามมีดังนี้
ต ศัพท์ (นั้น)
ทั้ง 3 ลิงค์ แจกอย่างนี้
เอต ศัพท์ (นั่น)
ทั้ง 3 ลิงค์ แจกอย่างนี้
อิม ศัพท์ (นี้)
ทั้ง 3 ลิงค์ แจกอย่างนี้
อมุ ศัพท์ (โน้น)
ทั้ง 3 ลิงค์ แจกอย่างนี้
อนิยมวิเสสนสรรพนาม
การแจกอนิยมวิเสสนสรรพนาม ทั้ง 12 ศัพท์ มีวิธีการแจกเหมือนกับนิยมวิเสสนสรรพนามทุกประการ
จะมีพิเศษหน่อยก็ กึ ศัพท์ ที่มีการใช้พิเศษ มีตัวอย่างดังนี้
ย ศัพท์ (ใด)
ทั้ง 3 ลิงค์ แจกอย่างนี้
กึ ศัพท์ (ใคร, อะไร)
ทั้ง 3 ลิงค์ แจกอย่างนี้
ข้อสังเกต
- ปุงลิงค์และนปุงสกลิงค์ แจกวิภัตติเหมือนกัน ต่างกันเพียงภัตติที่ 1, 2 (สีแดง) เท่านั้น
- กึ ศัพท์ ในปุงลิงค์ แปลงเป็น ก แล้วแจกตามแบบ ย ศัพท์ ส่วนอิตถีลิงค์แปลงเป็น กา แจกตามแบบ ย ศัพท์ อิตถีลิงค์
การใช้ กึ ศัพท์
กึ ศัพท์ เมื่อนำไปใช้ในประโยคมีวิธีการใช้ 5 วิธี ได้แก่
- ใช้เป็นสรรพนาม กึ ศัพท์ จะวางไว้ตัวเดียว มีคำแปลเหมือนกับสรรพนามทั่วไป เช่น
โก ตว อุปชฺฌาโย (โหติ)
ใคร เป็นอุปัชฌาย์ ของท่าน (ย่อมเป็น)
- ใช้เป็นคุณศัพท์ กึ จะวางไว้หน้าคำนามที่มันขยาย เช่น
โก อุปาสโก ธมฺมํ สุณาติ
อุบาสก ไร (ใคร) ย่อมฟัง ซึ่งธรรม
- ใช้แบบมี จิ ต่อท้าย ซึ่งเป็นได้ทั้งสรรพนามและคุณนาม จะมีคำแปลแตกต่างออกไปเล็กน้อย หากเป็นเอกวจนะ แปลว่า “อะไรๆ, ใครๆ, ไรๆ, บางสิ่ง, บางอย่าง, บางคน” หากเป็นพหุวจนะ แปลว่า “บางอย่าง, บางเหล่า, บางพวก” เช่น
โกจิ มม ฆรํ น อาคจฺฉติ
ใครๆ ย่อมไม่มา สู่เรือน ของข้าพเจ้า
กิญฺจิ (กึ+จิ) ธนํ ลภามิ
ข้าพเจ้า ย่อมได้ ซึ่งทรัพย์ บางอย่าง
- ใช้แบบมี จิ ต่อท้าย และ ย ศัพท์ด้วย ทำหน้าที่เป็นคุณนาม (คุณนาม 2 ตัว คือ กึ และ ย) ซึ่งทั้งสองจะต้องมีวิภัตติและวจนะอย่างเดียวกัน หากเป็นเอกวจนะ แปลว่า “อย่างใดอย่างหนึ่ง, สิ่งใดสิ่งหนึ่ง, คนใดคนหนึ่ง” หากเป็นพหุวจนะ แปลว่า เหล่าใดเหล่าหนึ่ง, พวกใดพวกหนึ่ง” เช่น
โย โกจิ เทโว มม เคเห อธิวสติ
เทวดา ตนใดตนหนึ่ง ย่อมสถิต ที่เรือน ของเรา
- ใช้เป็นกริยาวิเศษณ์ แปลว่า “หรือ, ทำไม, เพราะเหตุไร” มักวางไว้หน้าประโยค เช่น
กึ ตฺวํ ธมฺมํ สุณาสิ
ท่าน ย่อมฟัง ซึ่งธรรม หรือ
กึ อาหารํ น ภุญฺชสิ
ท่าน ย่อมไม่บริโภค ซึ่งอาหาร เพราะเหตุไร
ลองแจกวิภัตติศัพท์เหล่านี้กัน มีวิธีการเหมือน ย ศัพท์
อนิยมวิเสสนสรรพนาม
ปร (อื่น) อปร (อื่นอีก)
อญฺญ (อื่น) อญฺญตร (คนใดคนหนึ่ง)
อญฺญตม (คนใดคนหนึ่ง) เอก (คนหนึ่ง, พวกหนึ่ง)
เอกจฺจ (บางคน, บางพวก) อุภย (ทั้งสอง)
สพฺพ (ทั้งปวง) กึ (ใคร, อะไร)
ย้ำอีกรอบ!!!
เรื่องสรรพนามนั้นข้อสอบมักจะถามเกี่ยวกับวิเสสนสรรพนาม น้องๆ ต้องแยกให้ได้ว่าเป็นสรรพนามชนิดใด ศัพท์ที่ออกบ่อยในเรื่องอนิยมวิเสสนสรรพนาม เช่น อญฺญ (อื่น), อญฺญตร (คนใดคนหนึ่ง), อญฺญตม (คนใดคนหนึ่ง), สพฺพ (ทั้งปวง), กึ (อะไร) ส่วนนิยมวิเสสนสรรพนามก็มักจะถามเกี่ยวกับเรื่องระยะทาง ใกล้ ไกล เป็นต้น ทั้งนี้ ควรระวังการใช้ ต ศัพท์เพราะสามารถเป็นได้ทั้งปุริสสรรพนาม (สรรพนามประถมบุรุษ) และนิยมวิเสสนสรรพนาม (นั้น) ต้องดูบริบทของประโยคให้ดี